Home  |  Map  |  Index  |  Zoek

Convert to GutenPalm or to PalmDoc door Georges Tarbouriech <georges.t(at)linuxfocus.org> Over de auteur: Georges is een door de wol geverfde Unix-gebruiker en heeft een jarenlange ervaring met zowel commerciële als gratis versies van dit besturingssysteem. Na al die jaren leek het hem de hoogste tijd de stand van zaken eens nader te evalueren :-) Vertaald naar het Nederlands door: Robert van der Kroft <rvdkroft(at)linuxfocus.org> Inhoud: Dertig jaar later Commerciële Unix-systemen Gratis Unix Hoe nu verder? Epiloog Talkback voor dit artikel

Er was eens... oftewel: commerciële Unix versus gratis Unix, en meer!

Kort:

Unix maakte zijn opwachting in 1970. In 1973 werd de eerste broncodelicentie uitgegeven door AT&T. BSD (Berkeley Software Distribution) leverde in 1977 broncode aan houders van een AT&T-licentie. De eerste 'echte' commerciële versie, System III, werd in 1979 door datzelfde AT&T op de markt gebracht. In 1988 verscheen System V, versie 4... en aan het eind van de jaren tachtig was Unix in minstens 30 varianten te krijgen, in veel gevallen met flinke onderlinge compatibiliteitsproblemen.
In die dagen beschikten de meeste grote bedrijven over een eigen versie van Unix: IBM had AIX, Apple had A/UX, Microsoft had XENIX, HP noemde het HP-UX...
Daarnaast startte Richard Stallman in 1984 het GNU-project (GNU is Not Unix); in 1985 richtte hij de Free Software Foundation op.
Terwijl de grote bedrijven druk doende waren met de verkoop van dure licenties, probeerde de Free Software Foundation het concept van vrije, gratis software te verspreiden. 'Free' betekent in dit geval dat men de vrijheid heeft om het programma te gebruiken, aan te passen, en kopieën van de originele software of aangepaste versies te verspreiden ten behoeve van de gemeenschap. (Dit laatste hoeft niet altijd kosteloos te gebeuren - er kan een vergoeding worden gevraagd. Voor meer informatie kunt u terecht op http://www.gnu.org).
Veel mensen voelden zich tot deze filosofie aangetrokken en aan het begin van de jaren negentig waren er verschillende gratis Unix-versies: NetBSD, Linux...
Op dit moment zijn er in totaal zo'n 50 commerciële of gratis versies van Unix verkrijgbaar (misschien zelfs meer!)
En nu?

Dertig jaar later

De naam Unix is afkomstig van MULTICS: de ontwerpers van MULTICS vonden deze naam te lastig. Brian Kernighan, een van de leden van het MULTICS-team, veranderde de naam in UNICS. Dit werd al snel UNIX. Maar let op, Unix is op dit moment nog steeds het enige systeem dat multi-'alles' is: multi-tasking, multi-user, multi-platform... Er is GEEN ENKEL ander systeem dat deze prestatie kan leveren! Iedere krant of ieder computerblad, of het wel of niet nu gespecialiseerd is (in Wintel-computers!), praat over Linux alsof het een alternatief is voor Win*. Hoe kan Linux een alternatief zijn voor Windows? Linux is Unix, en als het ergens een alternatief voor is, dan is dat voor een van de andere commerciële of gratis versies van Unix. De bureaubladomgevingen die voor gratis Unix-versies verkrijgbaar zijn, zoals KDE of GNOME, geven gebruikers misschien wel een déjà-vu gevoel, maar daar is dan ook alles mee gezegd. Bovendien werd iemand die tien jaar geleden Unix op zijn pc draaide gewoon voor gek verklaard!

Het belangijkste punt is nu dat Unix thuis op de computer kan worden gebruikt en daarmee is Unix aan een tweede jeugd begonnen: er komen namelijk steeds meer gebruikers bij. Voor de zakenwereld is de verandering nog veel belangrijker. Het bedrijfsleven kan nu uit verschillende oplossingen kiezen en de concurrentie tussen de gratis versies en de commerciële versies van Unix is reëel. Welke criteria kunnen helpen bij het nemen van een juiste beslissing?

Commerciële Unix-systemen

Commerciële Unix-systemen waren aanvankelijk gereserveerd voor grote bedrijven met grote computers. In de loop der tijd werden microcomputers krachtiger dan minicomputers en de markt groeide navenant. Fabrikanten probeerden krachtige werkstations voor een breder publiek te bouwen - en sommigen hadden succes. Een aantal fabrikanten heeft min of meer 'naam gemaakt' binnen de Unix-wereld.

IBM http://www.ibm.com, Sun http://www.sun.com, SGI http://www.sgi.com, HP http://www.hp.com en veel anderen zijn het bekendst en waarschijnlijk het meest gebruikt. Maar dat betekent allerminst dat ze perfect zijn. De meeste hebben hun eigenaardigheden en het zijn min of meer (meestal meer) bedrijfsspecifieke Unix-versies: zeer goed op erg grote systemen maar waarschijnlijk een stuk minder op kleinere computers. De prijzen liggen nogal hoog, vooral als er sprake is van een specifieke CPU (Central Processing Unit) zoals SPARC of MIPS. Aan de andere kant bieden deze systemen vaak iets bijzonders. Zo is Sun uitstekend op het gebied van netwerkprestaties en is SGI dé naam voor grafisch werk... Laten we eens zien wat men zoal te bieden heeft.

Aangezien we het hier over grote bedrijven hebben, kunnen we moeilijk het hele productaanbod de revue laten passeren. Om dan toch een begin te maken: de 'kleine' werkstations kunnen bijvoorbeeld als server worden ingezet. Men zou bijvoorbeeld een RS6000 van IBM kunnen kiezen, een Ultra 2, 5, 10 of de nieuwe Blade 1000 van Sun, of een O2, Octane of Octane 2 van SGI. Deze 'werkstations' zijn natuurlijk veel duurder dan een Intel-machine uit de topklasse. Reserve-onderdelen zijn ook niet echt goedkoop. Een grafische kaart zou bijvoorbeeld wel eens vijf of zes keer zo duur kunnen uitvallen als het laatste nieuwe equivalent uit de Intel-wereld. Het upgraden van een CPU zal zo ongeveer even duur zijn als een complete nieuwe Intel-computer. Daar staat tegenover dat deze computers wel een stuk langer meegaan. Er hoeft niet iedere drie maanden een nieuw stuk hardware te worden aangeschaft. Ook hoeven CPU's niet zo nodig supersnel te zijn (deze CPU's zijn overigens sowieso al niet langzaam); zelfs een bescheiden CPU van bijvoorbeeld 200 Mhz zal een veel beter resultaat geven dan de tegenhanger van Intel die niemand meer wil hebben! Deze werkstations maken gebruik van meerkanaals-I/O en gaan niet gebukt onder het beruchte 'trechter-effect' waar supersnelle Intel-computers onder te lijden hebben.

Zoals we al eerder schreven zijn de besturingssystemen op deze topmodellen nogal bedrijfsspecifiek. Het is moeilijk te zeggen welk systeem het ergst (het meest bedrijfsspecifiek) is. Ik zou persoonlijk op Sun wedden. Ik bedoel, Solaris is geen Unix, het is Solaris! Dit geldt voor de laatste versies: 2.*, 7 en 8. Solaris 1.* was wel een goede BSD-versie maar dat is mijn eigen bescheiden mening. Sun heeft aanvankelijk veel gedaan voor Unix: denk aan NFS, NIS... maar dat is allemaal lang geleden.
Bedrijven die lid zijn van de COSE (Common Open Software Environment) bieden hun klanten wel de beste bureaubladomgeving die er te vinden is: CDE of de Common Desktop Environment. Ik maak natuurlijk een grapje: CDE is een waardeloos stuk software met meer bugs dan iemand zou kunnen verzinnen. Gelukkig zijn er veel gratis window managers verkrijgbaar waarmee dat ding vervangen kan worden, en anders zijn er nog alternatieven als bijvoorbeeld OpenWindows voor Sun.
Naast de besturingssystemen is de software voor deze computers behoorlijk prijzig. Daar staat tegenover dat de kwaliteit erg hoog ligt. En vergeet niet dat deze systemen hun voordeel kunnen doen met gratis software. Dit alles is overigens aan het veranderen: veel belangijke softwarepakketten zijn tegenwoordig voor ieder platform even duur. Neem Lightwave, een fantastisch 3D-pakket. Daaraan hangt tegenwoordig voor ieder platform hetzelfde prijskaartje. Ik wacht overigens nog op de upgrade voor SGI 6.0 die voor de andere systemen al verkrijgbaar is, maar dat terzijde.

Sommige fabrikanten leveren trouwens wel interessante tools. Ook hier lijkt het beste aanbod van SGI te komen. SGI levert zelfs een volledige cd-rom met gratis software. Nu we het toch over gratis software hebben, GNU is ook erg belangrijk voor de systemen van de grote fabrikanten. Zo is het nogal een meevaller voor ze dat ze gebruik kunnen maken van GNU-compilers. Het zou interessant zijn om te weten te komen welk percentage van de huidige gebruikers GNU-compilers gebruikt op systemen van deze bekende fabrikanten in plaats van de compilers van het 'eigen merk' (als deze überhaupt meegeleverd worden, anders moet er gewoon een nieuwe licentie worden gekocht!). En daar kunnen we nog aan toevoegen dat sommige van die compilers feitelijk belabberd zijn; echt, ik zou namen kunnen noemen....

Zolang er wordt betaald, leveren de bekende bedrijven technische ondersteuning. Al naar gelang het soort ondersteuning kan de prijs voor een dergelijke dienst erg hoog oplopen. Wordt er niet betaald, dan staat de gebruiker er alleen voor. De websites van de bedrijven leveren overigens wel patches en documentatie. 'Ervaren' gebruikers durven het misschien aan om problemen zonder hulp aan te pakken, maar moeten dan ook niet bang zijn om hier tijd in te investeren.
De schermhulp (online help) is op dergelijke systemen vaak zeer compleet. Naast de man-pagina's is er een hoop documentatie over hard- en software voorhanden, vaak in de vorm van HTML-pagina's die met een webbrowser gelezen kunnen worden. SGI lijkt het het beste te doen: er zijn minimaal drie verschillende tools waarmee documentatie gezocht en gelezen kan worden.

Het vreemde is dat de meeste van deze bedrijven computers verkopen die gebaseerd zijn op een CPU van Intel, en tegen een redelijke prijs! Wat kan SGI er in vredesnaam toe bewogen hebben op de markt te komen met een computer op basis van Intel die draait onder NT4.0 (volgens sommigen de afkorting voor Not Terminated, 'Niet Afgemaakt' 4.0)? Welnu, er is een markt voor, er zijn mensen die erom hebben gevraagd. Vreemde mensen!
En nu verandert de manier waarop Linux zich ontwikkelt op zijn beurt weer het beleid van deze bedrijven. Is het niet eigenaardig dat deze bedrijven hun computers nu met Linux verkopen, of, vreemder nog, hun eigen besturingssystemen (bijvoorbeeld Solaris 7 of 8) gratis weggeven, vooral als men bedenkt voor welke prijs die systemen kort geleden nog van de hand gingen? Zijn het filantropen geworden? Waar zit 'm de kneep? Maar laten we niet ook weer niet al te kieskeurig zijn en in ieder geval de gunstige kant van dit nieuwe gedrag bekijken: u kunt opnieuw in de handel gebrachte systemen kopen voor de prijs van een Intel-pc... waarop u een gratis Unix-versie kunt installeren! Overigens is het nieuwe werkstation van SGI - op basis van Linux - waarschijnlijk de beste implementatie van OpenGL die er ooit op dit systeem is geweest. Tja, SGI is de schepper van OpenGL, dus dat wil wel helpen.
Even kort over een nieuwe Unix-versie (laten we het een NeXT-revival noemen): Mac OS X. Dat zou een fantastische keuze kunnen zijn. Maar maakt Apple niet dezelfde fout als NeXT: een verkeerde marketingpositie? Laten we afwachten wat er gebeurt maar bezoek in de tussentijd in ieder geval http://www.apple.com.
Ter afsluiting van dit deel kunnen we concluderen dat deze commerciële systemen zeer betrouwbaar zijn, behoorlijk stabiel en IN GEEN GEVAL vergeleken kunnen worden met de onvervalste Unix-killer, de enige (gelukkig!) echte Windows NT 4.0, de schepper van het Blauwe Scherm des Doods (BSOD, Blue Screen Of Death) (jawel, ze hebben zelf ook iets bedacht in Redmond).

Goed, laten we nu naar de échte alternatieven gaan kijken.

Gratis Unix

Iedereen heeft het tegenwoordig over Linux. Het lijkt erop dat Linux is geslaagd waar anderen hebben gefaald. Ik bedoel, er zijn veel gratis versies van Unix die op een veelheid van platforms draaien, maar deze zijn niet bekend bij de media (zou Linux trouwens wel echt bekend zijn?). Dit zou het gevolg kunnen zijn van het feit dat Linux aanvankelijk op Intel draaide, en dat is nu eenmaal het meest gebruikte platform. NetBSD bijvoorbeeld, en diens 'afgeleiden' OpenBSD of FreeBSD zijn fantastisch. Maar NetBSD, om er maar één te noemen, was niet uitsluitend gewijd aan Intel toen het voor het eerst uitkwam. Wat een voordeel had moeten zijn, is een nadeel geworden.

NetBSD is waarschijnlijk een van de beste gratis Unix-versies. Het werkt op twintig of meer verschillende platformen en is op elk van deze ontzettend stabiel. Deze versie van Unix is bijna perfect en is al naar gelang de aard van het beoogde doel een goed alternatief voor commerciële Unixen. De ontwikkeling van NetBSD gaat minder snel dan die van Linux maar het is de vraag of dat een slechte eigenschap is. De huidige versie is gebaseerd op BSD 4.4; de laatste release is 1.4.2. Hoe dan ook een besturingssysteem waar u van op aan kunt. Overigens is de NetBSD-licentie zelfs nog vrijer dan de GPL. Kijk voor meer informatie op http://www.netbsd.org.

Om kort te gaan: alles wat voor NetBSD geldt, geldt ook voor OpenBSD, met dien verstande dat het op minder platforms draait. Bij dit systeem ligt de nadruk op de beveiliging. Daarnaast beschikt het over min of meer dezelfde eigenschappen als NetBSD. Nog een Unix-versie die te vertrouwen valt. Natuurlijk is ook OpenBSD gebaseerd op BSD 4.4. De huidige versie is 2.7. Meer info op http://www.openbsd.org.

Lijkt op de 'grote broers' hierboven maar is vooral toegespitst op Intel en Alpha. Kijk op http://www.freebsd.org.

Revolutionair voor veel mensen maar dat is het eigenlijk niet! Gewoon een goede gratis Unix-versie op basis van System V met veel verkrijgbare distributies. Allemaal hetzelfde en allemaal anders. De uitdaging lijkt er vooral uit te bestaan de installatieprocedure nog gemakkelijker te maken dan die van de concurrerende distributie. Desalniettemin heeft iedere 'distro' zijn eigen fanschare. De verschillen tussen de distributies zijn eigenlijk geen discussie waard. Debian staat bekend om zijn filosofie, RedHat voor zijn overvloedigheid, net als SuSE, Mandrake... TurboLinux en Caldera heb ik nooit gebruikt... Alle distributies zijn te vinden onder de knop 'links' bovenaan deze pagina. Linux is niet meer maar ook niet minder dan nog een betrouwbare Unix.

Het verschil tussen deze Unix-versies is niet zozeer bedrijfseigen versus commercieel, zelfs al zijn ze verschillend. Het belangrijkste verschil bestaat uit hun oorsprong: BSD of System V.
Het mooie van gratis Unix is de enorme software-ontwikkeling eromheen. Dit bewijst de kracht van gratis software. Natuurlijk is gratis Unix ook uitstekend op het gebied van applicatie-ontwikkeling. Het aantal beschikbare tools in tamelijk indrukwekkend en uiteraard is het merendeel gratis! Ook hier is GNU van de partij. En als laatste is er voor bijna ieder platform een gratis Unix-versie te krijgen - van een oud Intel 486-beestje tot een uiterst krachtige Alpha-computer (zelfs nu het Compaq is die de Alpha-technologie verkoopt!).

Een veelgehoorde klacht over gratis Unix betreft de beschikbaarheid van drivers. Deze videokaart kan niet worden gebruikt, die netwerkkaart wordt niet herkend... En geloof inderdaad maar niet dat u de laatste nieuwe videokaart onder Unix kan gebruiken: die kaart is namelijk gemaakt om onder Win* te draaien. Ook zal niet iedere exotische kaart worden herkend. Maar algemeen gebruikte videokaarten zijn prima te gebruiken.

Hoe nu verder?

We zouden deze vraag met een wedervraag kunnen beantwoorden. Is het de bedoeling van dit artikel mensen zover te krijgen dat ze 'stoppen met het gebruik van commerciële Unix-versies en overstappen op gratis Unix'? Het antwoord ligt bij de gebruiker! Anders gezegd, als u een 'lichte' server nodig hebt, kunt u prima uit de voeten met een gratis versie van Unix (met licht bedoel ik hier niet bijv. een Cray!). Een gratis versie is prima geschikt om dienst te doen als webserver, als applicatieserver (niet altijd, het is afhankelijk van het soort applicatie), als communicatieserver... en is bovendien heel wat veiliger dan een paar andere die ik zou kunnen noemen (raad eens?).

Er wordt vaak geschermd met het feit dat er geen ondersteuning is. Laat u door een dergelijke uitlating niet in de luren leggen! Technische ondersteuning is vaak verre van efficiënt. Het spijt me dat ik het zo moet zeggen maar het is een feit. De belangrijkste taak van mensen die systemen, netwerken e.d. beheren is het zoeken naar oplossingen voor verschillende problemen. Dat is ook dé manier om dingen te leren (laten we het maar 'ervaring' noemen) en het leven zou saai zijn als er niet naar oplossingen gezocht zou hoeven worden :-). Maar goed, het hele idee van technische ondersteuning gaat zijn eigen weg en veel distributeurs beginnen deze dienst te leveren.

Het belangrijkste aspect van gratis software is waarschijnlijk terug te vinden in het woord 'delen'. Als we zeggen dat gratis software te vertrouwen is, bedoelen we dat de reactietijd vele malen hoger ligt dan die van de grote bedrijven. Er bevindt zich namelijk een hele gemeenschap achter: iets dat vandaag een probleem is, zou morgen al wel eens opgelost kunnen zijn. De leden van deze gemeenschap zijn gewend hun oplossingen te delen. Daarnaast heeft een bedrijf, of het nu groot is of klein, de garantie dat gratis software de kosten drukt (al is het maar voor dit moment!). De meeste gratis software is namelijk ook echt gratis, en vaak verbazingwekkend stabiel. Veel van deze software is even goed als die van de commerciële concurrent.

Een ander belangrijk punt: de verbeelding! Gratis software verschaft ons tools die we nog nooit eerder hebben gezien. Zo wordt het domein van de communicatie momenteel steeds belangrijker, dankzij het internet, een revolutie van inmiddels alweer dertig jaar oud. Iedere dag (of in ieder geval bijna iedere dag) verschijnt er nieuwe netwerksoftware, communicatiesoftware, en deze pakketten zijn vaak behoorlijk geperfectioneerd. En dit geldt ook voor een hoop andere gebieden.

Een ander argument dat tegen gratis software wordt gebruikt is het gebrek aan documentatie. Fout! Er zijn stapels documentatie en het wordt alleen maar beter. Natuurlijk is deze documentatie niet altijd even uitgebreid als die van commerciële producten. Vaak is het maar in een enkele taal beschikbaar (dat geldt trouwens ook voor commerciële Unix). Desalniettemin moet gezegd worden dat iedere gratis Unix-versie vergezeld gaat van een overvloed aan documentatie. Overigens is internationale documentatie precies de reden dat wij er zijn! Miguel Angel Sepulveda, oprichter van LinuxFocus, merkte het taalprobleem al vroeg op, en het webmagazine dat u nu leest is daar het resultaat van. Een nog belangwekkender aspect van LinuxFocus is dat het geheel in lijn is met de filosofie van gratis software. We zijn een van de zeer weinige webmagazines die het zonder reclame doen (behalve dan voor onze webhost maar dat is dan ook verdiend!). Kortom, wij zijn niet financieel gebonden aan welk bedrijf dan ook. LinuxFocus is vrij van alle banden, en gratis. Ons motto: vrijheid, blijheid! Alle leden van het LinuxFocus-team zijn het hierover eens. Wij werken op dezelfde manier als gratis software. Ons team is maar klein en de teamleden zijn over de wereld verspreid. Ons belangrijkste doel? Informatie delen met onze lezers. Voel u zich aangesproken? Doe dan met ons mee...

Epiloog

Het artikel zit erop. De lezer zal gemerkt hebben dat dit artikel een pleidooi is voor gratis software (en Unix). En inderdaad, ik heb niets tegen bedrijven die allerlei middelen gebruiken om geld te verdienen - hoewel, het ligt wel een beetje aan de middelen. Maar ik heb veel respect voor de mensen die een fantastische klus klaren zonder daar geld voor te krijgen. Ik ben er trots op daar een klein onderdeel van te zijn. De manier waarop dit werkt is belangwekkend. Het meeste werk wordt gedaan door mensen die elkaar nooit hebben ontmoet, die duizenden kilometers van elkaar verwijderd zijn. Toch lukt het ze in korte tijd projecten van de grond te krijgen. Het lijkt me een les in arbeidsorganisatie! Veel managers moeten hier inspiratie uit kunnen opdoen... Bent u een manager, dan ben ik bereid thuis te werken aan datgene wat er op poten gezet moet worden, zolang ik maar de tijd krijg mee te werken aan gratis projecten (gratis reclame!).

Een ander belangrijk punt betreft de combinatie Unix en nieuwe particuliere gebruikers. Ik zou alle nieuwkomers willen oproepen om over Unix te leren. Er zijn stapels documentatie verkijgbaar en het is echt de moeite waard. Vergeet alle vroegere ervaringen met computers. Een van de sterkste punten van de mensen uit Redmond was dat ze de gebruikers het idee gaven dat die alles begrepen. MS-producten worden geacht voor ons te denken... alleen gaat het denken ze niet zo best af! Als u Unix gebruikt zult u geen Windows-fan blijven (evenmin zal een Unix-fan zonder morren Windows gebruiken: de computer zou binnen vijf minuten het raam uitvliegen). Als u hier tijd en moeite in steekt zult u daar geen spijt van krijgen. Onthoud dat Unix over een groot voordeel beschikt: alles is goed georganiseerd. U zult niet overal programmabibliotheken tegenkomen of belangrijke bestanden vinden op vreemde plaatsen, diep weggestopt in de directorystructuur.

Het sleutelwoord voor gratis software is 'delen', het sleutelwoord voor Unix is 'hiërarchie'. Denk er maar eens over na, dan zal een hoop duidelijk worden! Als u hierin slaagt, zult u niet langer aan één systeem gebonden zijn, en dit soort vrijheid is de inspanning meer dan waard.
Het zijn mooie tijden...

Talkback voor dit artikel

2002-06-08, generated by lfparser version 2.28