![[Photo of the Author]](../../common/images/EgonWillighagen.jpg)
original in en Egon Willighagen
en to tr Erdal MUTLU
Nıjmegen Üniversitesinde, kimya dalında aldığı master derecesinden sonra, aynı Üniversitede doktorasını moleküllerin görüntülenmesi konusunda yapmaktadır. Basketbol oynuyor ve Java ile uygulamalar yazıyor.
Bu yazı "Linux System Administration - A User's Guide" Marcel Gagné tarfından yazılmış kitabın incelemesidir. Kitap, 532 sayfadan ve 26 bölümden oluşmakta olup, Linux'un yüklenmsi, daemonlar, çalışma seviyeleri, dosya sistemleri, geçişsözcüğü politikaları, ağ yönetimi, güvenli programlama ve daha fazlasını içermektedir.
![[Illustration]](../../common/images/illustration228.jpg)
Sonundan başlayacağım: bu iyi bir kitaptır. Bundan yaklaşık üç sene önce doğum günüm için bir arkadışımdan, Linux hakkında bir kitabı hediye olarak aldım. Çok kötü bir kitaptı, ama Hollandaca'ydı ve yanında RedHat dağıtım CD'si vardı. Bir aydan daha az bir süre sonra, Chip (Almanca) dergisinin, Debian 2.1 dağıtımı ile birlikte yılbaşı özel sayısını aldım ve bir daha o kitaba hiç bakmadım. Bunları anlatmamın nedeni, Linux hakkında yazılmış birçok kötü kitabın olmasıdır. Öyle sanıyorum ki, Linux hakkında hem giriş niteliğinde olup, hem de Linux'un önemli konularını kapsayacak ve takip edilmesi kolay kitap yazmak zor iş olsa gerek. Marcel Gagné bunu başarmış durumdadır.
Kitabın önemli noktalından biri, yazarın genel bir bakış açısı sunmaya çalışmasıdır. Herzaman için yönetsel işleri farklı yöntemler ile yapılabileceğinden sözetmektedir: komut satırından ve KGA'den, genellikle KDE ve Gnom'dan. Birçok konu, resimler ve notlar ile desteklenmektedir. Bu notlar genellikle ek bilgiler vermektedir: ya daha ayrıntılı bilgi ya da terminoloji ile ilgili kısa bir özet. Sözgelimi 4. sayfadaki ikinci not çok ilginçtir:
Marcel'in kabulu #312: Herkes Red Hat Linux (veya Caldera, veya Slackware Linux vs.) dağıtımını kullanmamaktadır.
Bu alıntı, kitabın sadece bir dağıtım için yazılmadığını gösterir. Kitabın bu şekilde yazılmış olması, yeni başlayan ve henüz hangi Linux sürümünü kullanacağı hakkında kararını vermemiş bir sistem yöneticisi için çok uygundur.
Ancak, kitabı iyi (belkide çok iyi) olarak notlandırdım, ama mükemmel değil. Kitabın bazı bölümleri, konuları itibariyle biraz eski kalmış veya tam değil. Kitap geçen Eylül ayında basılmış, ancak 2.4 çekirdeğinden sözedilmediğine bakılırsa ondan bir sene kadar önce yazılmış olmalıdır. Bunun yazarların hatası olarak görmüyorum, nedeni, Serbest Yazılım/Linux topluluğunun çok hızlı yazılım geliştirmesidir. Belkide, en son konular konusunda kitap basan basımevlerine göre hızlı. Yazırım kendisi bile bundan yedinci sayfada sözetmektedir.
Yazarın, henüz sadece üç yıllık bir deneyimi olmasına rağmen, kitapta birçok kullanışlı araca ve püf noktalara yer vermektedir, ki bunları başka bir yerde görmedim. Bunun anlamı yazarın, çok deneyimli bir sistem yöneticisi olduğudur. Ayrıca, kendisi, Linux Journal ve Sys Admin Magazine dergilerine yazılar yazmaktadır. İlk dergiden Sistem Yöneticisi köşesini İnternet'ten okuyabilirsiniz.
İlk iki bölümde, kısaca, Linux'un ne olduğu ve Linux dağıtımları anlatılmaktadır. Ayrıca, 7 büyük Linux dağıtımı karşılaştırılmaktadır. Henüz 19 sayfa geçmeden, 3. bülüme gelindiğinde, yazar, çoktan birsürü malzeme vermeye başlamıştır bile. Nasıl yardım veya bilgi alabileceğini anlatan bölümün ilk sayfasında : "man ls" yazmanızı söylüyor. Ve daha sonra, örnekler ve kullanıma hazır komut satırı seçenekleri verilmektedir. LinuxFocus'taki yazılar gibi yani. Anlatılan bilgi kaynakları, man sayfaları, info sayfaları, NASIL belgeleri, LinuxDoc, kullanıcı grupları ve UseNet dir. Eksik gözüken birtek şey var, o da elektornik ortamda yer alan Linux dergilerin listesidir.
Linux'un ne olduğunu ve nasıl yardım bulabileceğinizi anlattıktan sonra, hemen Linux'un nasıl yükleneceği anlatılmaktadır. Donanım ile ilgili birkaç konudan sonra, bir Linux dağıtımının nasıl yükleneceği konusunda genel bakış açısı ile bilgiler verilmektedir. Bölümün sonunda ise, acil durum disketinin nasıl yaratılabileceği ve Linux'un nasıl kapatılıp açılabileceği anlatılmaktadır. Sistem yöneticisi için gerekli önemli bilgiler bunlar.
5. bölümden 9. bölüme kadar temel sistem yönetimi konuları işlemektedir. Anlatılan konular arasında : komut satırı, bir programdan başkasına boru ile veri aktarımı, dosya erişim hakları, kullanıcılar ve gruplar, grep ile bilgi bulma, vi ve emacs kelime işlemcileri, daemonlar, çalışma seviyeleri, güvenli geçişsözcükleri, tıkız tekerler, dosya sistemleri ve quotalar. En basitinden bir Linux sisteminin nasıl yönetilebileceği ile ilgili bilgiler verilmektedir. Birçok konu için, komut satırnda anlatılanların yanı sıra, grafik ortamndaki karşılıkları da gösterilmektedir. Yazarın, gerçekten iyi bir sistem yöneticisi olduğu, verdiği örneklerden ve püf noktalardan anlaşılmaktadır. Benim en çok sevdiğim örnekler arasında, 99. sayfada yer alan ve sadece e-ileti için kullanıcı hesabının nasıl açılacağıdır:
useradd -g popusers -s /bin/false aeinstein
9. bölümde, xdm ve gdm gibi grafik giriş yöneticileri, KDE ve Gnome gibi bazı pencere ve masaüstü yöneticileri, X pencere sisteminin yapılandırılması, tuş eşleştirmeleri ve video seviyeleri (video modes) gibi konular anlatılmaktadır.
11. bölümde, yazılım bulma, yapılandırma ve yükleme konularını işlenmektedir. Yazılım bulma işlemi bu günlerde İnternet bağlantısı gerektirdiğinden, 10. bölümde PPP bağlantılarının nasıl yapılandırılacağı konusunu işlenmektedir. Yazılım bulmada sözü edilen sanaldoku yöreleri: Freshmeat, Tucows, SourceForge, Rpmfind ve Ibiblio dur. Yazılım yapılandırmaya geleneksel yol olarak ./configure && make verilmiştir. Ayrıca, CPAN'den elde edeceğiniz Perl modülleri anlatılmakta, ancak burada yer CPAN'ın modülleri anlatılmamaktadır. Daha sonra, deb, tgz ve rpm gibi yazılım paketleme sistemleri anlatılmaktadır. Burada yine, grafik arayüzlerden de sözedilmektedir.
12. bölümde, Linux çekirdeğin İnternet'ten çekilmesi ve derlenmesi konusunu anlatmaktadır. Burada özel bir şey yok. 13. bölüm, yazıcılardan çıktı almayı, filtreleri, yazıcı kuyruk veya iş takibi, PostScrıpt, LPR ve CUPS konuları işlenmektedir. Biraz kısa bir bölüm, ancak başlamak için gerekli herşey var.
14 ile 15. bölümlerde, sistem yöneticisinin işini kolaylaştıran kabuk programları ve işleri otomatik nasıl yapılır konuları anlatılmaktadır. If, for, until do gibi temel kabuk deyimlerini burada görebilirsiniz. Programlama dili olan Perl'den de sözedilmektedir. Crantab'ın yanı sıra expect gibi diğer araçlardan da sözedilmektedir.
16. bölümde, sistem aygıtlarından, sistem aygıtlarından ve yine sistem aygıtlarından sözedilmektedir. SCSI/IDE, CD okuyucu ve yazıcıları, dolayısıyla cdrecord burada anlatımaktadır. Tarayıcılar, donanımı çalıştıracak kadar anlatılmaktadır. Bölüm, type'lerden ve diğer aygıtlardan sözederek bitmektedir.
Sonraki bölümde, sistem yöneticilerinin en önemli konularından biri olan yedeklemeden ve yedekleme yapmanın birkaç yolundan sözedilmektedir! Burada, cpio, dump ve tar'dan sözedilmektedir. Daha sonra, dosya erişim haklarını koruyarak yedekleme almayla devam etmekte. Yazılabilen CD'lere yedekleme yapmak için bir de kabuk programı verilmiştir, ancak ne yazıkki, bu programda birden fazla CD yedekleme yapma yer almamaktadır. Bir de, Arkeia gibi yedekleme yapmanızı sağlayan ticari yazılımlar ve grafik arayüzler anlatılmaktadır.
18. bölümde, servisler/bağlantı noktaları, domain, ip adresleri, subnet/netmask, routing, isim sunucusu (DNS), ağ dosya sistemi (NFS), ağ bilgi sistemi (NIS) ve NTP'den sözedilmektedir.
19. bölümde, linuxconf ve webmin (ikisi de internet gezgini ile kullanılıyor) anlatılmaktadır. Ayrıca, tek diskete sığan ve Linux olmayan çeşitli sistemlerin dosya sistemlerine bakmaya veya açılışlarında sorun olduğuna yardımcı olan dağıtımlar anlatılmaktadır. Kitapta, Go-Anywhere Linux, Tomsrtbt, ve Trinux yer verilmiştir. Bilgisayarlara uzaktan erişim ve denetim yapılmasını sağlayan VNC anlatılmakta ve örnek olarak Windows yüklü bilgisayarları uzaktan nasıl yönetilebileceği gösterilmektedir.
Daha sonraki iki bölümün adı "Kavramın İspatı" ve burada iki gerçek örnek anlatılmaktadır. İlki, arka tarafta PostgreSQL veritabanıın yer aldığı bir sanaldoku sunucusundan sözedilmektedir. İkinci örnek ise, yerel ağ'da, ağ sunucuların ayarlanmaları ele alınmıştır.
22. bölümde, Linux ağınıza Windows bilgisayarların nasıl yerleştirileceğinden sözetmektedir. Dosya ve yazıcı paylaşımı için Samba anlatılmaktadır. Ayrıca, Linux altında Windows programlarını çalıştırabilmek için üç programndan sözedilmektedir: Wine, VMware ve Win4Lin.
Sistem yöneticisinin önemli görevlerinden birisi de, sistem loglarını denetlemek ve özetler çıkartmaktır. Bu konu 23. bölümde işlenmektedir. /var/log dizinindeki dosyalar anlatılmakta ve ayrıca, logları çevirerek (belli bir süre eskilerini başka bir dosyaya yedekleyip, dosyayı sıfırlamak) disk alanını kabul edilebilir ölçülerde tutma işleminden de sözedilmektedir. Birkaç sayfa boyunca, logların nasıl incelenebileceği anlatılmıştır. Ancak, logların özetini çıkartmak için Analog ve Webalizer'dan başka araçtan sözedilmemektedir. Bu araçlarla sanaldoku logların dışındakiler incelenememektedir. Sözgelimi, LinuxFocus'un önceki saylarında sözü edilen Lire, sanaldoku sayfalarının oluşturduğu loglardan başka logları da işleyebilmektedir.
24 ve 25. bölümlerde, güvenlik ve sisteminiz nasıl daha güvenli hale getirebileceğinizden sözedilmektedir. İşlenen konular: güvenli kabuk (SSH), openSSH, kriptolanmış internet bağlantılar için SSL (HTTPS), PGP ve GnuPGP. Yani, başlamanız için gerekli olan herşey. İkinci kısımda, sistem gövenliğinin denetlenmesi ve sisteme yapılacak saldırıların önlenmesi konuları işlenmiştir. İşlenen konular: bağlantı noktaları tarama (port scanners) araçları, PortSentry, veri dinlemesi (sniffers) araçları ve ateş duvarlarıdır (firewall).
Sisteminiz çalışır duruma geldiğinde ve yerel ağınıza bağlandığında, sistem performansını inceleme ve etkinleştirme konularana zaman ayırmak isteyebilirsiniz. Sistemin işleyişini inceleme, oluşabilecek sorunlardan önceden haberdar olmaya yardımcı olmaktadır. Performans ayarlamaları yapmak ise, çok yoğun çalışan ortamlarda önem kazanmaktadır. Anlatılan programlar: uptime, top (and gtop, kpm), free, vmstat ve ps. Bunlar basit araçlardır, ancak birtakım kabuk programları ile, sistemdeki çeşitli olaylar hakkında önemli bilgi edinmenizi sağlayabilirler. Bu bölümde, Telemetry Box gibi, toplam çözümlere yer verilmemiştir. Birkaç sayfa, ağ ve disk performanslarının ayarlanmasına ayrılmıştır.
Sonunda bitmek için: bu iyi bir kitaptır. Özellikle de yeni başlayanlar veya yarı zamanlı sistem yöneticileri için çok kullanışlı bir kitaptır. Sistem yöneticinin üstlendiği görevlerinin büyük bir kısmı, bu kitapta anlatılmaktadır. Kitap ayrıca, 24 sayfalık, oldukça kalın bir index bölümü içermektedir, bu da kitabı başucu kitabı olarak kullanılmasını sağlamaktadır. Bazı konular diğerlerine göre daha fazla derinlemesine ve ayrıntılı olarak işlenmiştir, bu da o konuların daha fazla iş gücüne gereksinimi olduğunu göstermektedir. Kitap, genel olarak, Linux işletim sistemini oldukça geniş ölçüde ele almıştır ve Linux ile çalışmaya başlamak için gerekli herşeyi özetlemektedir.
Kitaba, 10 üzerinden 8.5 veriyorum.