Alpha Merkezi İşlem Birimli bir Bilgisayar'ın Linux'la Çalıştırılması

Daima, INTEL Merkezi İşlem Birimi (CPU) kullanmayan ya da Microsoft işletim sistemleri kullanmayan bilgisayarlara sahip olmuştum. Bunlar 1986'da Os-9'la çalışt}rılan Radio Shack Renkli Bilgisayarı, 1988'de AT&T 3b1, 1991'de NeXT M68040 "siyah" donanımı ve 1995'te bir Sun SPARCStation IPC olarak sıralanabilirler. Benim, ev bilgisayar deneyimim süresince, (gerçek yaşamdaki ve USENET'teki) bireyler Wintel yazılım ve donanımının, muhtemelen aynı kalitede olmasa da, mutfak masasında sahip olduğum donanım gibi kolay bulunur ve ucuz olduklarını söylediler.

1997'nin Ocak ile Mart ayları arasında bir Digital Equipment Corporation Alpha Merkezi İşlem Birimi (CPU) içeren bir bilgisayar oluşturup onu Linux işletim sistemi altında çalışabilir duruma getirdim. DEC bilgisayarı, diğer bir deyişle, "Evrensel Masaüstü Kutusu" (UDB: Universal Desktop Box), Intel 80x86-tabanlı Merkezi İşlem Birimi olmasa da, "endüstri standardı olan ve kolayca elde edilebilen" PC çevrebirimleri kullanır. Artık, Wintel'in "endüstri standardı" yakıştırmasını pratikte sınayabilirdim. Bu benim deneyimim bir kayıtıdır.

Özet

Stok değeri olduğu düşünülmeyen bilgisayar ya da bilgisayar parçalarının satınalımı hala güç olsa da artık olanaksız değildir. Bilgisayar mağazalarının uzun zincirler halinde olanları ya da kullanılmış veya kendin yap türünden bilgisayar satanları yalnızca bütünleşik sistemler satmak isterler. Bilgisayar mağazalarındaki tezgâhtarlar ya da satış personelleri, sattıkları bütünleşik sistemler dışında, tümüyle cahil olan bireylerden oluşurlar. Standart kişisel bilgisayar uyumlu donanım fiyatları bana inandırılmaya çalışıldığı kadar düşık değildirler.

Geçmişteki Ücretsizeşya ve Donanım Deneyimim

Öykümü okumana önce, deneyimsiz olmadığımın farkına varmış olmalısınız. Son 6 yılda, çoğunlukla, çeşitli UNIX çevrelerinde programcı olarak çalıştım. Bilgisayarlarımdan biri (SPARCStation IPC) diğer bir özgürce edinilebilen UNIX kopyasını NetBSD'i çalıştırmaktadır. Dolayısıyla, bu işletim sistemlerinde ne tür sorunlarla karşılaşılacağına dair küçük deneyimlerim bulunmaktadır. Sahip olduğum bilgisayarlar "standart" ya da kitlesel pazar donanımlarından olmadığından tüm bakım ve güncelleme tarafımdan gerçekleştirilmiştir.

Öykü

Starship/Computer Guys'dan elde kalmış bir Digital Equipment Corporation VX40A-F2 Evrensel Masaüstü Kutu (UDB: Universal Desktop Box) satınaldım. Bu işi de, www.onsale.com tarafından düzenlenen bir ağerişim mezatı üzerinden yaptım. Her ne kadar parasını ödediğim parçaları aldıysam da onsale.com'u ne kadar salık verebileceğim konusunda emin değilim. Gerek Starship ve gerekse onsale.com'un e-gönderi adres listelerini e-gönderi reklamcılarına vermeleri nedeniyle çok büyük sayıda e-gönderi aldım.

Bu UDP, kesinlikle, salt bir iskelet gibiydi. Bellek, kalıcı bellek, monitör ya da klavyesi yoktu. O yalnızca, bir fare, bir RedHat Linux/Alpha 4.0 CD-ROM takımı ve bazı çok küçük yönermelerle (instructions, nasıl yaparsın türünden bilgi dağarcıkları) birlikte gönderilmişti.

UDB'yi alır almaz, yararlı bir bilgisayara dönüştürebilmek için gerekli diğer parçaları almak üzere atılıma geçtim. İlk adım bellek içindi.

Denver'in metro alanında, 36-iğneli, 70 ya da daha yüksek nanosaniyelik, "gerçek parite" SIMM'leri bulabilmek için, kullanılmış ya da kendin yap türü bilgisayar satan mağazaları telefonla aradım. Hepsi de birer fiyat verdiler. Bir Cumartesi, bir tanesini satınalmaya karar verdim. 3 mağazada da bütünüyle aynı davranışla karşılaştım: Bellek isteminde bulunduğumda, fiyata baktılar ve SIMM'lerini takmaları iğin kişisel bilgisayarımı mağazalarına getirmemi istediler. DEC dokümanlarını elimde sallayarak yalnızca onu satınalmak istediğimi ve bozulması durumunda bellekleri geri döndürmeme garantisi vereceğimi vurguladım. Tezgâhtarların tümü de, isteksizce arka odalara gittiler ve ellerinde UDB'nin gerektirdiği türden SIMM olmadığını gördüler.

Sonunda gereksinimim olan SIMM'leri bir posta istemiyle işgören kuruluştan Kaliforniya'nın San Fransisko kentindeki Memory Shippers'dan satınaldım. Denver'deki bilgisayar mağazalarının korkularına rağmen SIMM'leri hasar vermeksizin yerlerine takabildim.

Bir PS/2 uyumlu klavye satınalabilmek amacıyla, yerel bir Computer City kitlesel pazar kişisel bilgisayar mağazasına gittim. Kullanılmış bilgisayar mağazaları yalnızca SIMM satmakta değil klavye satmakta da isteksizdiler. Computer City'de, her birinde bir takım uyarı sözcükleri yazılı olan, çok bol miktarda klavye bulunmaktaydı. İki tane PS/2 uyumlu işaretini görmekte zorlanmadım ama bu işaretlerin hemen ardındaki kutuların üzerinde "PS/2 Uyumlu Değildir" etiketleri bulunmaktaydı. Sonunda, oradaki yardımsevmez Computer City satış personellerine rağmen "PS/2 Uyumlu" bir klavye bulabildim. Açıkça göorülen, pastel sarı bir Computer City gömleği giymenin IQ düzeyini (zekâ düzeyini) 20 kadar azalttığıydı. Satınaldığım klavye orta fiyattaydı. En ucuz olanları hâlâ yalnızca "AT Uyumlu" olanlardı.

Daha sonra, built-in video yeteneklerinden dolayı UDB'nin bir "multi-synch" monitoru olması gerektiğinin farkına vardım. Benim diğer monitörlerimden hiç birisi "multi-synch" türünde değildiler. Bellek ve klavye arayışlarım sürecinde, monitörlerin hangilerinin bulunabildiğini ve fiyatlarının ne olduğunu not etmiştim.

1996'da bir usenet grup'u üzerinden bir 19-inch genuine Sun Microsystems monitörü 350 dolara almıştım. Dolayısıyla, kullanılmış bir 17-inch multi-synch monitörün 450 doların üzerinde fiyatlara tırmanabildiğini görünce şaşkİna dönmüştüm. Kitlesel pazar kişisel bilgisayar mağazalarında yeni monitörler oldukça fiyatlıydılar.

Sonunda 14 ya da 15 inçlik bir monitör almaya karar verdim. Bellek alımımda geçirdiğim aşamaları aynen yaşadım. Bilgisayar mağazalarından biri arka odalarına baktıktan sonra bana onarımcılarının kullandığı bir monitörü satmaya kalktı. Bir başka bilgisayar mağazası yalnızca 17 inçlik ya da daha büyük monitörlerle ilgileniyordu. Üçüncü mağazada, satılan bütünleşik sistemler dışında, tek başına satılan, yalnızca Bir Tek monitör, Compaq "Presario 1410" bulunmaktaydı. Bu monitör, açıkçası, beyaz fil gibi birşeydi. Çünkü, oparlörleri yalnızca Compaq bilgisayarlarıyla çalışabilmekteydi. Uzun zamandır NeXT sahibi ve kullanıcısı bir birey olarak, ses yararlarının eksikliğine alışıktım. Bu yüzden, bu nokta benim kararımda önemli bir etken değildi. 

Digital Equipment Corporation UDB üretimini (a.k.a "Multia") 1996 içinde durdurdu. Ama Donanım Bakım Elyordamını (manual) ftp üzerinden erişilebilir kıldılar. Bu, gerçekte göründüğü gibi değildi. Çünkü, UDB'nin davranışlarını kontrol eden jumper'ların konumlarını gösteren herhangi bir çizem (diyagram) içermemekteydi. Allah'tan, Red Hat kendi gönderi listesini herkesçe erişilebilir ve araştırılabilir kılmıştı.

Hiç de güzel bir biçimde daktilo edilmemiş olan "Starship Company"'e ait (UDB'yi satınaldığım yer) yazılı kaynaklar elimde olarak ve de Digital bakım elyordamlarından, Red Hat posta listesinden ve diğer web sayfalarından elde ettiıim çok sayıda dokümana sahip olarak, UDB'yi MILO, (mini yükleyici) üzerinden boot etmeyi başarabildim. "SRM" başlatma PROM'u monitörle uyum sağlamıyordu, bu nedenle boot bir anlamda kör gibi gerçekleştirilebilmişti. Bundan sonra, Red Hat Linux'un Alpha için olan sürümünü Fujitsu model bir MI606SAU SCSI disk üzerine yükleyebildim. Elimde Toshiba XM-3301TA türünden, hack ederek, 512 byte disk sektörü gerektiren Sun SPARC boot PROM'uyla çalıştırabilmiş olduğum bir CD-ROM sürücüsü vardı. Red Hat'in CD'lerden yüklenmesinde bu CD-ROM sürücüsünü kullandım. Gerek donanımın ve gerekse yazılımın 5 yaşındaki bir CD-ROM sürücüsü ile işgörebilmesini oldukça kayda değer bulduğumu söyleyebilirim.

Karşılaştığım ilk güçlük sevimsiz bir MS-DOS bölünüm çizelgesinin (partition table) oluşturumu için "fdisk"i kullanmak zorunda olmamdı. Bu arada Digital'in boot PROM'larını "FAT" dosya sistemi üzerinden boot edecek biçimde ürettiğine dair inancım doğru çıkmıştı. Öte yandan çeşitli bölünümlerin (partitions) 4 ile bölünebilir sayıda silindir üzerinden başlayacak biçimde yerleştirilmesi gerekiyordu.

Karşılaştığım ikinci güçlük Starship/Computer Guys'dan edindiğim bilgi dağarcığında, açıkça belirtilmeden, sabit belleğin SCSI Target 0 olarak varsayılmasıydı. Yıllarca Sun'ın boot PROM'un da kazandığım deneyimler benim bu gerçeği yani UDB boot PROM'unun varsayılan kodunun Target 0 olduğunu yakalamama olanak sağladı. 

Doyurucu biçimde çalışan bir Linux ortamına ulaşabilmem için iki bütün kurma çevrimini aşmam gerekmişti. İlk denememde kurulacak çıkınların seçimini hatalı biçimde yapmıştım. Bir sistemi kurup çalışır hale getirmenin olağanüstü birşey olduğunu düşünmüştüm. İletişimağı kurulumu için ana kurulum aşamasını geçmek kolay bir adım olacaktı. IP iletişimağınin devreye sokulması tüm sistem çalışır hale getirilmeden oldukça güçtür. Sonunda, iletişim ağına sahip bir yapıda yeniden kurulumu başarabildim.

Linux iletişimağı yazılımı ile ilgili yanlış birşeyler olabilir. Benimsenen kurulum boot işleminin asılı kalmasına yol açmaktaysa da bundan daha derin bir sorun bulunmaktadır: Her 3.5 saniyede bir, Linux/Alpha çekirdeği kendine 46 byte büyüklüğünde bir paket göndermektedir. Ethernet çerçevesi makinenin kendi MAC adresini hem kaynak hem de ulaşılacak yer olarak tanımaktadır. Bu belki de bir kalp atışı ya da iletişimağı bağlantılarının sorunsuz olduğunu denetlemenin bir yoludur, ama öyle de olsa bulmaca gibi bir görünüm sunmaktadır.

Sistemin sabit bellekten boot edilebilir hale getirilmesinden sonra kurulumun geri kalan aşamaları orta derecede güçlük taşıyordu. Red Hat haberleşme listesi arşivlerinden boot işlemini asılı kalmaktan nasıl kurtarabileceğime dair ipuçları aradım. Ayrıca XFree biçimlendirme dosyası üzerinde de oldukça oynamam gerekti. Sevimsiz bir 14 inçlik monitör almak bir hataydı: herşey gerçekten çok kıçık görünümlüydü.

64-bit Alpha Merkezi İşlem Birimi ile ilgili bir yanlışlıkla karşılaşmam fazla üzun sürmedi. Makinemin tüm saatlerini eşzamanlılaştırmak istedim ve `rdate' kolay ve ucuz bir yol olarak gözüktü. Bunu diğer iki makinede zaten kullanmaktaydım ve derlenip kullanılması NTP (NTP'yi geçmişte kurmuş ve işletmiştim) gibi diğer seçeneklerden daha kolay olacağa benziyordu.

`rdate'i NetBSD 1.1 kaynaklar|}ndan derlemek oldukça kolaydı. Bu güdüm bana, ısrarla, diğer makinelerimdeki (SPARC IPC ve M68040) zamanın 1861'lerde bir an olduğunu söylüyordu. Bunun aslında Alpha'nın bir işaret genişletme özelliğinden kaynaklandığı ortaya çıktı: `rdate' protokolünün 32 bit'lik bir "iletişimağı" düzeni verdiği varsayılmaktaydı. Bunlardan ikincisi, saniyelerin 1 Ocak 1900'den bu yana olan tutarının tümleyicisini vermekteydi.`rdate' yazılımı ntohl() kitaplık yordamını kendi byte düzenine geri dönüş için kullanır. Bu durum tarihin sayısal gösteriliminin 32. bitinin '1'e eşitlenmesiyle son bulmaktaydı. Bu 32 bit'lik değer Alpha Merkezi İşlem Biriminin geniş 64 bit'lik yazmaç'ına yüklendiğinde işaret uzantılı biçime dönüştürülmektedir. 32. gözedeki `1' biti sayıyı yazmaçta eksi değerli duruma getirmektedir.

Giderlerin Belirlenmesi

Zaman Kestirimi

Tahminimce, bu proje için 3 ay gibi duvar saatlik bir süre içinde bu projeye 35 ile 45 saat arasında bir zaman harcadım. Sanırım, 9'dan 5'e çalışılan bir iş ortamında bu saatler iki katına çıkardı. Bu işleri kendi saatime göre ayarlayabildiğimden, sözgelimi, kurulum işlemini başlatabilir ve akşam yemeğini hazırlamaya gidebilirdim. Bir iş ortamında ise bir iş iyi gitmese de, genellikle, onu sürdürmek zorunda kalınılır.